پوسیدگی خاکستری پیاز (Gray Onion Blight)
عامل این بیماری سه گونه قارچ است که باعث بروز پوسیدگی خاکستری می‌شوند: Botrytis squamosa, B. cinerea و B. allii. علائم این بیماری شامل پوسیدگی قهوه‌ای عمیق همراه با کپک خاکستری و اسکلرت‌های سیاه در ناحیه گردن پیاز است.
در ایران، B. allii عامل اصلی پوسیدگی پیاز به‌شمار می‌آید. B. squamosa باعث سوختگی شدید در برگ‌ها می‌شود و می‌تواند گیاه را از بین ببرد، در حالی که B. cinerea معمولاً فقط نقاط قهوه‌ای ریز روی برگ‌ها ایجاد می‌کند. B. allii بیشتر به غده حمله می‌کند و تأثیر زیادی بر برگ‌ها ندارد، مگر در مواردی که برگ‌ها زخمی باشند و لکه‌های ریز قهوه‌ای ایجاد شود.
این قارچ‌ها در مناطق مرطوب و خنک رشد می‌کنند و تولید اسکلرت می‌کنند که در بقایای گیاهی برای مدت طولانی باقی می‌ماند. اسکلرت‌ها می‌توانند جوانه زده و کنیدیوم تولید کنند که باعث پراکندگی قارچ می‌شود. در برخی شرایط مناسب، اسکلرت‌ها می‌توانند آپوتسیوم تولید کرده و آسکوسپورها برای پراکندگی قارچ استفاده شوند. پراکندگی قارچ معمولاً از طریق کنیدیوم‌ها صورت می‌گیرد.
لکه موجی (Alternaria Early Blight)
عامل بیماری:
- قارچ Alternaria sp.
علائم بیماری:
- ایجاد لکه‌های موج‌دار روی برگ‌های گیاه
- این بیماری روی بادمجان، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، طالبی، خیار، پیاز و … مشاهده شده است.
- گونه A. alternata در ایران بیشتر روی سیب‌زمینی در مناطق شمالی مشکل‌ساز است.
- آلترناریا می‌تواند بذرزاد یا غده‌زاد باشد و روی بقایای گیاهی زنده بماند.
- روی گوجه‌فرنگی، آلترناریا به شاخه حمله کرده و موجب خشک شدن یک طرف شاخه می‌شود.
روش‌های کنترل:
استفاده از قارچکشهایی مانند سیگنوم (0.6 لیتر در هکتار)
پوسیدگی ریشه و طبق پیاز (Fusarium cepae f.sp. oxysporum)
تناوب زراعی مناسب
کنترل بذرهای آلوده
این بیماری توسط قارچ Fusarium cepae f.sp. oxysporum ایجاد می‌شود و در مناطق مختلف ایران، به‌ویژه آذربایجان، خسارات عمده‌ای به محصول وارد می‌کند. علائم بیماری شامل زرد شدن نوک برگ‌ها، پژمردگی بوته‌ها، و پیشروی زردی به سمت پایین است. هنگامی که غده‌های پیاز به اندازه فندق
کنترل شیمیایی:
استفاده از قارچ کش هایی مانند داکونیل 2-5/1 در هکتار
استفاده از قارچ کش سیگنوم 6/0 در هکتار
می‌رسند، لکه‌های گسترده و پژمردگی مشاهده می‌شود. ریشه‌های گیاه بیمار خشک و قهوه‌ای شده و رنگ صورتی یا بنفش می‌گیرد.
این قارچ در انبار نیز باعث فساد پیاز می‌شود و در مزارع می‌تواند موجب مرگ ناگهانی گیاهان شود. برای ورود به گیاه نیاز به زخم ندارد، اما وجود زخم در غده‌ها تسهیل‌کننده پیشرفت بیماری است. میزبان اصلی این قارچ پیاز، موسیر و به ندرت سیر هستند.
کنترل بیماری:
- جلوگیری از کوددهی زیاد
- کنترل حشرات برای جلوگیری از ایجاد زخم
- دقت در برداشت و انبارداری (رطوبت 60-70% و دمای صفر درجه)
- استفاده از قارچکشهایی مانند کاربندازیم
- مبارزه بیولوژیکی با باکتری Burkholderia cepacian
پوسیدگی غده پیاز توسط باکتری‌ها
در انبار، غده‌های پیاز مورد حمله چندین گونه باکتری قرار می‌گیرند که این پوسیدگی ممکن است در مزرعه نیز رخ دهد. Pectobacterium carotovorum pv. carotovorum بیشتر در انبار خسارت وارد کرده و از طریق گردن پیاز وارد می‌شود. پس از رشد کامل گیاه، این باکتری یکی یا چند فلس پیاز را آلوده می‌کند. بافت‌های آلوده ابتدا به رنگ زرد یا قهوه‌ای روشن در می‌آیند و به نظر آب سوخته می‌رسند. با پیشرفت پوسیدگی، فلس‌ها نرم شده و اگر پیازهای آلوده فشرده شوند، مایع آبکی با بوی بد از ناحیه گردن تراوش می‌کند.
این بیماری فقط از طریق زخم وارد گیاه می‌شود و Burkholderia cepacia به‌عنوان مهم‌ترین عامل بیماری شناخته می‌شود.
کنترل پوسیدگی پیاز
- اندام‌های هوایی پیاز باید قبل از برداشت کاملاً رسیده باشند.
- در هنگام برداشت و خرمن کردن، از زخمی شدن پیاز باید جلوگیری شود.
- انبار باید تهویه مناسبی داشته باشد تا رطوبت بر روی پیاز تجمع پیدا نکند. تنظیم دمای صفر درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 70% در انبار برای جلوگیری از گسترش بیماری موثر است.
بیماری ریشه صورتی پیاز (Root Pink Onion)
این بیماری اولین بار در سال 1378 توسط دکتر نصر اصفهانی از اصفهان گزارش شد. علائم بیماری شامل کم رشدی گیاه، کاهش تعداد برگ‌ها و قطر پیاز، و زودتر تشکیل شدن پیاز است. برگ‌های اولیه از نوک زرد شده و به سمت پایین پیشروی می‌کنند و در نهایت به رنگ بنفش درمی‌آیند. پیازهای آلوده زودتر بالغ شده و به راحتی از زمین کنده می‌شوند. گیاه آلوده مرتباً ریشه‌زایی کرده و مجدداً آلوده می‌شود، به طوری که گیاه علائم کمبود مواد غذایی نشان می‌دهد.
عامل بیماری قارچی به نام Phoma terrestris است که میسلیوم شفاف، بنددار و منشعب تولید می‌کند و تعداد زیادی کلامیدوسپور بین‌سلولی ایجاد می‌نماید.
کنترل بیماری:
-درصورت امکان ضدعفونی خاک- تناوب طولانی
-استفاده از قارچ کش فوزار همراه آبیاری
آنتراکنوز پیاز (Onion Anthracnose)
این بیماری در سال 1376 بر روی پیاز سفید در منطقه تربت حیدریه مشاهده شد. علائم بیماری به شکل لکه‌های سیاه و دایره‌ای متحدالمرکز بر روی پوست پیاز ظاهر می‌شود که باعث کاهش بازارپسندی محصول می‌شود. عامل بیماری قارچ Colletotrichum circinans است.
کنترل بیماری:
- کشت پیاز رنگی به جای پیاز سفید، زیرا پیاز رنگی به علت دارا بودن مواد سمی مانند پروتوکاتچوئیک اسید و کاتکول به این قارچ مقاوم است.
- انجام تناوب کشت.
- برداشت سریع محصول قبل از آلودگی.
- تنظیم رطوبت انبار زیر 70% برای جلوگیری از گسترش بیماری.
نماتد ساقه و پیاز (Stem and Bulb Nematode)
نماتد Ditylenchus dipsaci یک آفت جهانی است که بیش از 400 گونه گیاه را آلوده می‌کند، از جمله پیاز. این نماتد بیشتر در مناطق معتدل دیده می‌شود و در پیاز موجب خسارات زیادی می‌شود. طول نماتد 1-1.3 میلی‌متر و قطر آن حدود 30 میکرومتر است.
علائم و نشانه‌های خسارت:
- گیاهچه‌های پیاز به کندی رشد کرده و تعداد آنها کاهش می‌یابد.
- برگ‌ها پیچ خورده و به رنگ زرد یا بنفش در می‌آیند.
- پیازهای آلوده زودتر از حد معمول بالغ شده و از خاک بیرون می‌آیند.
- آسیب‌های ناشی از نماتد شامل زخم‌های باز روی برگ‌ها و کوتولگی گیاه است.
- پیازهای آلوده ممکن است در انبار پوسیده شوند.
کنترل:
- استفاده از خاک ضدعفونی شده برای کاشت پیاز.
- رعایت تناوب کشت و استفاده از گیاهان مقاوم مانند چغندر ، کاهو و اسفناج و گیاهان خانواده غلات .
- کنترل آفات و جلوگیری از زخم‌ها هنگام برداشت.
